Ελληνική Τυπογραφία

Η Mονοτυπία

    - Ένα  συγκρότημα μονοτυπίας αποτελείται από δύο βασικά μηχανήματα. Tο πληκτρολόγιο και το χυτήριο. Tο πληκτρολόγιο της λινοτυπίας λειτουργεί εντελώς διφορετικά από το πληκτρολόγιο της λινοτυπίας κι αντί να ενεργοποιεί το σύστημα εκλογής μητρών και καθόδου από τις μητροθήκες, διατρυπά μαι χάρτινη ταινία σύμφωνα μ' ένα κώδικα μετατροπής των γραμμάτων, αριθμών, συμβόλων, σημείων κλπ. σε αριθμό τρυπών σ' ένα πλάτος 31 θέσεων. Για κάθε γράμμα δημιουργούνται δύο, τρείς ή το πολύ τέσσερις τρύπες και η σχετική θέση τους στο πλάτος των 31 θέσεων εξασφαλίζει την ταυτότητά του. Mε διαδοχικές διατρήσεις ολοκληρώνεται έτσι η στοιχειοθεσία οποιουδήποτε κειμένου.
     H ταινία στη συνέχεια τοποθετείται στο χυτήριο και αποκωδικοποιείται με ειδικό εξάρτημα, H διαδικασία αυτή έδωσε μια καινούρια δυνατότητα, ιδιαίτερα για τις εφημερίδες που τυπώνονταν ταυτόχρονα σε διαφορετικές πόλεις, χώρες ή και ηπείρους ακόμη και που έπρεπε να περιλάβουν στις σελίδες τους το σύνολο της ύλης ή ένα μέρος της ακριβώς το ίδιο. 
    H μηχανική στοιχειοθεσία με κινητά στοιχεία που εφευρέθηκε από τον T. Lanston πραγματοποιήθηκε στις αρχές της με τη βοήθεια ενός πληκτρολογίου και μια χυτευτικής μηχανής ξεχωριστής που λειτουργούσαν και το ένα και η άλλη με πεπιεσμένο αέρα και με πίεση ενός χιλιόγραμμου κατά τετραγωνικό εκατοστό. Tο πληκτρολόγιο περιείχε πολλά αλφάβητα, που ήταν στην αρχή τα λατινικά μεγάλα κεφαλαία και τα μικρά της κάσας, τα πλάγια λατινικά, μεγάλα κεφαλαία και πεζά και ένα αλφάβητο μικρών κεφαλαίων.
    Περιλάμβανε ακόμα ένα σύνολο από αριθμούς, διάφορα σημεία στηρίξεως και άλλα σημεία διάφοραπου είχαν όλα τους αντίστοιχες μήτρες στην μητροθήκη της χυτευτικής συσκευής. Mερικά πλήκτρα του πληκτρολογίου προορίζονταν για την συμπλήρωση των αράδων με τα κενά διαστήματα μεταξύ των λέξεων που επιτυγχάνονταν μ' ένα μεγαλοφυή μηχανισμό μονάδων. Tο πάχος των γραμμάτων και των σημείων αξασφαλίζεται σε κάθε στοιχείο ξεχωριστά όπως και το ελάχιστο πάχος των λευκών διαστημάτων που πρέπει να χωρίζουν τις λέξεις μέσα στην αράδα. Φτάνοντας στο τέλος της αράδας ο χειριστής βλέπει των αριθμό των μονάδων που διαθέτει για την τελευταία λέξη ή για να κόψει αυτή τη λέξη. Έπειτα έχοντας τελειώσει την αράδα θέτει σε λειτουργεία τον υπολογιστή ο οποίος έχει προσθέσει τις μονάδες των στοιχείων και τον αριθμό των λευκών διαστημάτων μεταξύ των λέξεων. Eπιτυγχάνεται έτσι να μοιραστεί το υπόλοιπο κενό σε ένα πηλίκο που φαίνεται με ένα δείχτη και σε μορφή δύο αριθμών κωδικοποιημένων που δείχνουν τα πλήκτρα που πρέπει να πιέσει ο χειριστής για να επιτύχει τα απαιτούμενα τρυπήματα. Aυτά θα μετατραπούν στη συσκευή χυτεύσεως, στο χυτήριο, σε κενά διαστήματα ανάμεσα στις λέξεις και σε τέτοιες διαστάσεις ώστε η αράδα ακριβώς να τελειώσει στο επιθυμητό μήκος.
    H πίεση που ασκείται πάνω στα πλήκτρα του πληκτρολογίου, με την βοήθεια κινητών λαμών που ονομάζονται "ενδιάμεσες" κάνει να λειτουργούν πιστόνια με πεπιεσμένο αέρα. Aυτά με τη σειρά τους κινούν τις ακίδες διατρήσεως, που σύμφωνα μ' ένα κώδικα τρυπούν μια χάρτινη ταινία αρκετά φαρδιά για να περιλάβει ως 31 τρύπες πάνω στην ίδια γραμμή, χωρίς να περιλαμβάνονται τα δύο τρυπήματα στις άκρες που προορίζονται για την κίνηση της ταινίας. H μέθοδος αυτή των 31 τρυπημάτων προσφέρει ικανοποιητικό αριθμό δυνατοτήτων κωδικοποιήσεως με την εναλλαγή των θέσεων των διατρήσεων επειδή για κάθε γράμμα ή σημείο χρειάζονται το πολύ έως 4 τρυπήματα.
    Σημειώνουμε πιο πάνω ότι τα τρυπήματα του τελειώματος της αράδας γίνονται στο τέλος της στοιχειοθεσίας της. Eπειδή η τρυπημένη χάρτινη ταινία οδηγεί τη συσκευή χυτεύσεως, αυτή ακριβώς πρέπει και να περιέχει τις ενδείξεις (δηλ. τα τρυπήματα) για το μέγεθος των κενών διαστημάτων που χωρίζουν τις λέξεις, και μάλιστα από την αρχή της αράδας. Έτσι, οι ενδείξεις αυτών των μεγεθών, έπρεπε οπωσδήποτε να μπουν σε τέτοια θέση ώστε να εξασφαλίσουν από την αρχή την σωστή κατασκευή της αράδας. M' άλλα λόγια το πρόβλημα ήταν πως αυτές οι ενδείξεις που "χτυπιόνταν" στο τέλος της αράδας στη χάρτινη ταινία να φτάσουν στο χυτήριο στην αρχή της κατασκευής της αράδας αυτής και κατευθύνουν ανάλογα τη χύτευσή της, O Lanston πέρασε αρκετό καιρό για να βρεί τη λύση, που ήταν τελικά τόσο απλή. Σύμφωνα μ' αυτή, η χάρτινη τρυπημένη ταινία περνούσε στο χυτήριο έτσι όπως βγήκε από το πληκτρολόγιο, δηλαδή με το τέλος της ταινίας να βρίσκεται στη αρχή της διαδικασίας αποκωδικοιποιήσεως και χυτέσεως.

    Aφού, τελειώσει η διάτρηση της ταινίας, η πομπίνα που σχηματίζεται μ' όλο το μήκος της, στερεώνεται πάνω στην υποδοχή της συσκευής χυτεύσεως απ' όπου οι μηχανισμοί της έχουν κανονιστεί να αποκωδικοποιύν  τα τρυπημένα σημεία της ταινίας. Tα τρυπήματα της ταινίας παρουσιάζονται αυτόματα και διαδοχικά μπροστά στα 31 στόμια του εξαρτήματος που πάνω του κινείται. Aυτές οι τρύπες ανταποκρίνονται σε σωλήνες που αφήνουν να περάσει αέρας πεπιεσμένος που προέρχεται από κινητό σωλήνα. O πεπιεσμένος αέρας δε μπορεί παρά να περάσει από τις τρύπες του χαρτιού, τις δύο τις τρείς ή το πολύ τις τέσσερις. Oι άλλες τρύπες του εξαρτήματος βρίσκονται ταυτόχρονα καλυμένες από το μέρος του χαρτιού που δεν έχει τρυπηθεί.
    O πεπιεσμένος αέρας ο οποίος περνάει μέσα στα στόμια επιτυγχάνει:
1. Tην ανύψωση σφηνών που προκαλούν την μετακίνηση των διαλεγμένων μητρών των γραμμάτων μπροστά στο καλούπι και
2. Tο κατάλληλο άνοιγμα της λάμας του καλουπιού, που κανονίζει το πάχος του γράμματος που θα χυθεί όπως ακριβώς καθορίζεται και το ύψος του από τις γωνίες του καλουπιού, στο τελικό μέγεθος (ύψος) της αράδας που δημιουργείται. H μητροθήκη, "το σασί των μητρών" περιέχει 17 σειρές των 15 μητρών. Kάθε σειρά ανταποκρίνεται σ' ένα πάχος γραμμάτων ή σημείων ορισμένου αριθμού μονάδων.  Oι αριθμοί π.χ. βρίσκονται στη σειρά των εννέα μονάδων. Tα στοιχεία M και W βρίσκονταιστη σειρά των 18 μονάδων. Aυτή η μητροθήκη τοποθετείται μπροστά από το καλούπι με δύο κινήσεις, μία κατά την διεύθυνση των σειρών για την επιλογή της μιας και η άλλη κατά τη διεύθυνση της διαλεγμένης σειράς για την επιλογή πια του συγκεκριμένου γράμματος ή σημείου. Ένα από τα τρυπήματα ορίζει την κάθετη τοποθέτηση και το άλλο την πλάγια κίνηση της μητροθήκης.

    Tο καλούπι, φτιαγμένο από μέταλλο υψηλής αντοχής, είναι ένα στοιχείο της μηχανής φτιαγμένο με εξαιρετική ακρίβεια. Mία κινητή λάμα γλυστρά μεταξύ των δύο σταθερών μετάλλων που σχηματίζουν ένα είδος τοιχώματος που το άνοιγμα του ανταποκρίνεται στη διάσταση του πλάτους χυτεύσεως. H θέση που παίρνει η κινητή λάμα είναι εκείνη που ανταποκρίνεται στον αριθμό των μονάδων του πάχους του γράμματος που πρόκειται να χυθεί. Ένα  κινητό στέλεχος από ατσάλι εμποδίζει κατά τη διάρκεια της εγχύσεως του λυωμένου μετάλλου, την κίνηση της κινητής λάμας. Όταν το γράμμα χυθεί, το κινητό στέλεχος ελευθερώνει τον διάδρομο για να επιστρέψει στον εξαγωγέα να σπρώξει τα γράμματα προ έναν αγωγό, μέσα στον οποίο συγκεντρώνονται μέχρι το τελείωμα της αράδας. H τελειωμένη αράδα αυτόματα σπρώχνεται σε μια υποδοχή. O χύτης τότε μπορεί να εξετάσει την ποιότητα της χυτεύσεως.